Bir gün bir ziyaretçi gelir ve tüm hayatın değişir.
Ankara Devlet Tiyatrosu İstanbul turnesine gelmiş, turneye gelen tiyatroların eserini izlemek bende farklı duyguların oluşması yanında farklı düşünce kapılarını da aralıyor.
Farklılık, hayatın tek düzenine karşı sessizce bir isyandır…
Her farklı olan şey bizi farklı bir hayata taşıyabilir, zaten hayatımıza giren her teknolojik ürün bizi geleneksel hayatımızı bilensizce terk etmemizi, yeni olana kısa sürede alışmamızı sağlamadı mı? Yok olanın yerini yenileri alırken, ister istemez bireyi kendisine ve çevresine yabancılaştırır. Yabancılaşan insan bir anlamda içten içe bir kriz yaşar ve onu yönetebilirse başarılı olur, aksi halde izleyici olarak kalmaya mahkumdur. Hayatı izleyen ve müdahil olmayan çoğunluk ise otorite kimse onun gölgesine sığınıp çaresizliğini yaşamaya devam eder…
Oyunumuzun kahramanını Ruth Steiner’in hayatı bir ziyaret ile değişecektir.
Peki, Ruth Steiner kim?
Ruth Steiner bir şairdir, Amerika’da ünlüdür, aynı zamanda üniversitede profesördür. Uzun yıllar boyunca öğrenci yetiştirmiş, öğrencilerini izlemeyi, onlar hakkında kendi içinde yorum yapmayı sevmektedir… Okul dışında ise yazı yazma konusunda danışmanlık ya da günümüz içinde popüler olan “yazarlık dersi” vermektedir ama yazarlık, ders verilerek olacak şey değildir. Günümüzde para kazanma yönetimlerinden sadece biridir, olmayacak şeyi olmuş gösteren yeni meslek dallarındandır…
Hayatını değişecek o ziyareti bir öğrencisi yapacaktır, özel ders almak için kapısını çalacak…
Kapı açılmıştır ve beklenen konuk kafasında yaratmış olduğu imaja uygun değildir. Kısa süreli beklentiler ve onun yaratmış olduğu durum ortamı germiş olsa da sonuçta para karşılığında zaman ayırmaktadır ve masanın başına geçilir ve çalışmaya başlanır.
Oyunun kurgusu diyalogların içindedir. İzleyiciyi o diyaloglar ile sonuca doğru hazırlanır…
“Konuşmak yerine yaz, çünkü konuşmak/anlatmak yazma dürtüsünü ortadan kaldırır!”
Öğrenci hem de konuk olan Lisa Morrison yazar ile daha fazla yakınlaşmak için her yolu denemektedir, girişkendir, canlıdır, öğrenme açlığı içindedir… Ruth Steiner bir asistan aradığını öğrenir öğrenmez talip olur. Hemen kabul etmez yazar, çünkü prosedürü vardır ve o prosedüre uymak zorundadır.
Kurallar belirleyicidir.
Her bölüm daktilo sesi ile başlar, çünkü üst yazıda yıllar ve yeri yazmaktadır… Daktilo aynı zamanda yazarların kullandığı araçtır… Sahnede daktilo hiç görmedim, gözüm aradı. Sahnede her şeyin bir matematik hesaba göre konduğunu bölüm arasında oluşan karanlıkta yapılan düzenlemelerden çıkarıyorum.
Her bölüm öykünün bir parçasıdır…
Donald Margulies öyle bir oyun yazmış ki, sizi diyaloglar arasında tutuyor, her bölümde sona doğru taşımaktadır… Her sahne aslında sonuçta toplu olarak sonucun bir parçasıdır… Oyun sizi başta biraz sıkabilir, çünkü sonuçta diyaloglar yer almakta ve ağırlıkta Lissa Morrison’un mimikleri, ses tonu, davranışları seyirciyi kucaklamaya çalışmakta, Ruth Steiner daha otorite, sesi tok, davranışlarında sürpriz yoktur… Oyunun karakterleri davranış ve ses tonu ile yaşananları seyirciye ulaştırırken Lisa Morrison rolüne hayat veren Elif Kaman ilk sahnede çok başarılı bir çizgi çizmektedir, fakat Ruth Steiner rolündeki Sükun Işıtan ise sesi ile bir otoriteyi çok başarılı bir şekilde canlandırmaktadır. Kelimeler, oyuncuların sesi ve davranışı ile hayat bulmuş sahnede seyircisini konunun içine davet etmektedir…
İkinci bölümde ise ilk sahnede yaşadığımız roller arasındaki ilişki değişecektir, çünkü başarılı bir öykü yazarı aynı zamanda roman yazma adayı bir meslektaş konuma dönüşmüştür. İkisi arasında ki ilişki bir işveren işçi ilişkisinden çıkmış sırlarını paylaşan dostlardır… Bu bölümde ses, mimiklerden ve davranışlardan daha öne çıkmaktadır. Sesler ile yapılan vurgular yaşanan dramın aslında bir trajedi olduğu, geçmişin sırları bir romanın konusu olduğu gerçeği vardır…
Lisa Morisson “konuşma yaz” öğüdünü hayata geçirmiştir, o hayata geçen eylem aslında “etik” kavramını da tartışmaya açmaktadır…
Birinin hayatını onun izni olmadan, onun hayatının içine girip deşifre etmek!
Popüler kültür öyle bir atmosfer yaratmıştır ki sizin mahreminiz bir metaya dönüşebilir, saklı bir şey kalmasına gerek yok, çünkü okuyucu bunu talep ediyorsa, o talep yerine getirmelidir, hayatı, özel anları elinden alınan için ise sadece sesini yükseltip itiraz etmesi kalıyor…
Bu bölümde Sükun Işıtan sahnede devleşiyor… Artık yaşlanmıştır, yürüme zorlu çekmektedir. Yetiştirdiği yazar popülerdir, okuma günlerine gidip kendi eserini tanıtmak da, onu satışında yer almaktadır… El, ayak, ve vücudu her sesini yükselttiğinde biraz daha titremekte, gençliğinde olduğu gibi vücuduna ve sesine hakim değildir, bir kriz anını yaşamaktadır, aynı zamanda hayal kırıklığı, ve kandırıldığı hissini.
Bir roman için gözlemlenen bir öznedir.
Onun özeli artık onun özeli olmaktan çıkmış, asistanı, hayat arkadaşı tarafından çalınıp başarılı bir romanın öyküsü olmuştur… Bu duyguyu seyirciye öyle bir aktarmaktadır ki, seyirci masadan atılan kitaplar, kağıtların etkisi ile irkilmektedir, sanki kitap salonun içine gelecek gibidir… Çaresizlik, güveninin yok edilmesi ile oluşan hayal kırıklığı, öyle bir sunuluyor ki, ister istemez kurgunun içinde kurguyu yaşan oluyor seyirci…
Elif Kaman ise bu sahnede her ne kadar ilk sahneye göre geriye düşmüş gibi gözükmüş olsa da üstüne düşen görevi çok iyi yerine getiriyor… Sonuç olarak her iki oyuncu diyaloglara öyle bir hayat veriyorlar ki, oyun diyaloglar arası sıkıcı olmasından çıkarıyor, seyirciyi o diyaloglar arasına alıyor… Bu diyalogları ışık, dekor tasarımı ile yaşanır kılınıyor, kıyafetler her bölüm için ayrı ayrı hesaplanmış…
Yönetmen Jason Hale, Donald Margulies’in oyununu Murat Somay çevirisi ile istediği gibi sahneye taşımış olduğunu düşünüyorum… yazmaya hevesli olanların en azından bu oyunu bir kere dahi olsa görmelerini öneririm, çünkü yazmak ve etik kavramını seyircisinin kafasının içinde tartışmaya açıyor, sonucu seyircinin duruşuna bırakıyor, kim nasıl bir sonuç çıkarırsa çıkarabilecek şekilde kesin kanaat belirtmiyor…
İsmail Cem Özkan
Yazan: Donald Margulies
Çeviren: Murat Somay
Yöneten: Jason Hale
OYUNCULAR:
Ruth Steiner: Sükun Işıtan
Lisa Morrison: Elif Kaman
Dekor Tasarımı: Selim Cinisli
Kostüm Tasarımı: Fatma Sarıkurt
Işık Tasarımı: Yakup Çartık
Asistanlar: M. Burçak Kaya, Ege Tolga
Sahne Amiri: Pınar Güldü
Kondüvit: Safa Yetişen
Işık Kumanda: Mustafa Bal
Suflöz: Filiz Yılmaz
Dekor Sorumlusu: Ali Şimşek
Aksesuar Sorumlusu: Umut Polat
Terzi: Rabia İpek
Perukacı & Makyöz: Murat Akgün
Sinevizyon Sorumlusu: Deniz Çağlar Yakar
