Yeni yaşam alanları…

Yeni yaşam alanları…
İstanbul siluet içinde Kapalıçarşı’yı göremezsiniz, fakat İstanbul tanıtan kitapların içinde önemli bir yer tutar. Kapalıçarşı tarihine bakılınca bir fetih ve sonrası yeni şehrin yeni ticari merkezi ve kalbinin attığı yer olarak da görebiliriz. Siyasi kararların aldığı yerden o kadar da uzak değildir. Siyaset kalbi başka yerde atarken, ülkenin ticari yaşamın bir mozaiğidir.

Kapalıçarşı tarihi içinde depremler görmüş, yağmalar görmüştür, her dönemde de ayakta kalmayı başarmış, her dönemin ticari yaşamın aynası görevini de görmüştür. İpek yolunun bitimi gibidir, asya’nın son noktadır. Altın ve gümüş işçiliği yüzyıllardır orada ayakta kalmayı başarmıştır. 1894 yılında yaşanan büyük deprem ile yeniden yaratılmış gibidir.

Kapalıçarşı yılların ihmali ve para kazanma hırsı ile yağmalanmış gibidir. Kapalıçarşı her an çökme tehlikesi ile karşı karşıyadır. "Yıllarca süren bir talan sonunda çatıdaki kurşunların tamamı çalınmış. Yağan yağmur direkt yapının temeline iniyor. Çarşıda her an bir çökme yaşanabilir. Tarihi yapı sahipsiz kalınca esnaf da elinden geleni ardına koymamış. Yani tarihi yapının yıkılması için elinden ne geliyorsa yapmış. Yapının aynı zamanda taşıyıcı sistemi olan duvarlar yıkılarak, dükkânlar birleştirilmiş. Zemin kazılmış, depolar yapılmış. Uzun yıllar 'çivi çakılamaz' denilen yapıda isteyen istediğini yapmış. Kimse ne yapıyorsun, diye sormamış." demektedir Eminönü belediye başkanı Nevzat Er. (11.12. 2007, Milliyet Gazetesi, Şenol Demirci) acaba bu çöküş sadece fiziki midir?

Kapalıçarşı eski işlevinden ve canlılığından birçok şeyi kaybetmiştir, çünkü İstanbul şehri büyük alışveriş merkezleri yeni çekim alanlarıdır.

İstanbul genişledikçe yeni alışveriş merkezlerin oluşmasına olanak vermiştir, çünkü bu kadar büyük bir şehir bir merkez etrafında toplanamazdı.1988 yılında başlayan modern alış veriş merkezleri İstanbul şehri içinde yayılırken, Anadolu’nun değişik şehirlerinde de kendisine yeni hayat alanları bulmaya başladı. Eski çarşılara olan ilginin azalmasını da yanında getirmiştir. Markalar yenidünya ticaretinin belirleyicisi olmuştur.

Eski yerleşim alanları olan bu çarşılar günümüzde daha çok turistlere yönelik turlar için vazgeçilmez alanları gibidir. Şehir turları içinde bu gibi otantik yerler ilgi görmeye devam etmesine rağmen, orada bulunan esnaf ise, eski günlerin özlemi içinde, turistlerin ihtiyaçlarına göre dükkanlarını değiştirmekteler.

Yeni alışveriş merkezleri insana her türlü hizmeti sunmaktadır. Yeni yaşam alanları olarak tasarlanmakta ve orada bir insan ihtiyaç hissettirilecek her türlü ben alıcı camekan ile karşılaşacaktır. Spor merkezlerinden, büyük marketlere kadar her türlü ihtiyaç hissettirilecek camekanlar sizi beklemektedir. Yeni bir insan profili yaratılmaktadır. Dışarıdaki yaşamdan bir kopuşu da getirmektedir. Dış dünyanın çirkinlikleri orada yoktur, orada önemli biri hissine kapılacaksınız, çünkü bireye hizmet sunulurken her türlü özveri gösterilmiştir. Dünyadan haber veren haber kanallarının ekranları alış veriş merkezlerinin koridorlarındadır. Oraya gelenin cebini boşaltacak her türlü sunum vardır. İhtiyacı olmadığı halde, ellerinde çantalarla çıkacak bireyler düşünülmüştür.

Çalışanların maaşları ve çalışma süreleri düşünülmez. Orada çalışmakta bir ayrıcalıktır. Çalışan insan gecekondu mahallesinden bir otobüs ile gelir ve çalıştığı iş yerine ait iş kıyafetlerini orada giyer ve hizmete her zaman hazırdır. Düşük ücret ile güler yüzlü olmak zorundadır. Alışveriş merkezinde yüzlerce dükkan vardır, binlerce çalışanı vardır. Dış dünyadan kopuk oranın gerçekliğini yaşarlar. Işıkların oluşturmuş olduğu bir dünya vardır. O dünyanın çalışanları ötekisidir. İşi neyse onu yapmakla yükümlüdür. Biri işten çıkarılmış ise yerini dolduracak başkası her zaman vardır. İşçi hakları ve çalışma süresi orada sorulmaz, orada önemli olan hizmettir, gelen müşteriye her türlü hizmeti verirken güler yüzlü olmak zorundadır. Dış dünyadan kopuk, yaşamın yeni alanları gibidir bu çarşılar.

Kapalıçarşı esnafı ve çalışanı eski ahi geleneğinde olduğu gibi daha iç içedir. Sorunlar paylaşılır, yardımlaşma yok olmaya yüz tutsa da gelenekler yaşamaktadır. Kapalıçarşı esnafı için önemli olan esnafa yani kendisi gibi olana güven esastır. Zaman içinde bu güveni sarsan gelişmeler yaşanmıştır, değişim esnafın ahilik özelliğini de ortadan kaldırmaktadır. Yeni yaşam alanları Kapalıçarşı’yı halktan koparmaktadır. Kapalıçarşı esnafı ise turistlere yönelik dükkanlarını düzenlemeye başladılar! Kapalıçarşı’yı İstanbul silueti içinde görememekteyiz.

23.12.2007